Đọc khoảng chừng : 10
phút
Bạn đang đọc: Phân biệt nhầm lẫn giữa ẩn dụ và hoán dụ
Người xưa thường nói : Phong ba bão táp không bằng ngữ pháp tiếng Việt. Không chỉ ngữ pháp mà ngôn từ tiếng Việt cũng rất đa dạng chủng loại. Vì thế để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt là một điều cần phải thực thi tiếp tục và lâu dài hơn trong trường học và cả ngoài xã hội .ẩn dụ và hoán dụ là tên gọi của 2 giải pháp tu từ từ vựng và cũng là tên gọi của hai giải pháp chuyển nghĩa trong sự tăng trưởng của từ vựng tiếng Việt mà mọi người rất dễ nhầm lẫn. Để phân biệt, tất cả chúng ta hoàn toàn có thể so sánh, so sánh :
1. Phân biệt ẩn dụ tu từ và Hoán dụ tu từ:
– Ẩn dụ tu từ là gọi tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ này bằng tên gọi sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác có nét tương đương với nó nhằm mục đích tăng sức gợi hình, quyến rũ cho sự diễn đạt .+ Ẩn dụ tu từ gắn với phương pháp sử dụng ngôn từ mang đậm dấu ấn cá thể của tác giả. Để hiểu được ý nghĩa ẩn dụ ta phải đặt nó vào trong ngữ cảnh sử dụng+ Nghĩa ẩn dụ tu từ gọi là nghĩa lâm thời+ Ẩn dụ tu từ có mối liên hệ ngặt nghèo với so sánh ( còn gọi là so sánh ngầm ) vì trong đó ẩn đi sự vật, vấn đề được so sánh ; phương diện và từ so sánh chỉ còn lại sự vật, vấn đề so sánh .+ Giá trị hầu hết của ẩn dụ tu từ là biểu cảm cao, tạo tinh hàm súc và hình tượng nên được sử dụng nhiều trong thơ văn+ Có bốn kiểu ẩn dụ thường gặp là ẩn dụ hình thức, ẩn dụ phương pháp, ẩn dụ phẩm chất, ẩn dụ quy đổi cảm xúc+ Ví dụ : Thuyền về có nhớ bến chăngBến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền ( Ca dao )Ở đây hình ảnh thuyền ( so sánh ngầm ) là người con trai đi xa khắp mọi góc bể chân trời. Bến là đển chỉ người con gái thủy chung, sắt son chờ đón nơi quê nhà .– Hoán dụ tu từ là gọi tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ, khái niệm này bằng tên của một sự vật, hiện tượng kỳ lạ, khái niệm khác có quan hệ thân thiện với nó nhằm mục đích tăng sức gợi hình, quyến rũ cho sự diễn đạt .+ Cũng giống như ẩn dụ, phương pháp sử dụng hoán dụ mang đậm dấu ấn cá thể của tác giả. Nghĩa của hoán dụ cũng là nghĩa lâm thời trong ngữ cảnh được nói đến .+ Hoán dụ làm cho lời văn thêm sinh động, quyến rũ. Nó giúp nhấn mạnh vấn đề được đặc thù điển hình nổi bật của sự vật .+ Có bốn kiểu hoán dụ thường gặp là : lấy một bộ phận để gọi cái toàn thể, lấy vật tiềm ẩn để gọi vật bị tiềm ẩn, lấy tín hiệu của sự vật để gọi sự vật, lấy cái đơn cử để gọi cái trừu tượng .+ Ví dụ : Đầu xanh nào có tội gìMá hồng đến quá nửa thì chưa thôi ( Truyện Kiều – Nguyễn Du )Đầu xanh, má hồng là những hoán dụ được kiến thiết xây dựng từ mối quan hệ giữa bộ phận và toàn thể. Đầu xanh chỉ tuổi trẻ, má hồng chỉ người con gái. Nghĩa của nó chỉ hoàn toàn có thể xem là nghĩa ngư cảnh hay là cách dùng từ có đặc thù cá thể mà thôi. Cách dùng hoán dụ giúp tác giả nhấn mạnh vấn đề được đặc thù điển hình nổi bật của đối tượng người tiêu dùng. Đó là nỗi đau khổ của Thúy Kiều trước tai ương khôn lường của mái ấm gia đình .
– Như vậy từ sự phân tích trên ta có sự so sánh:
Ẩn dụHoán dụGiống
- Gọi tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ này bằng tên sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác
- Nghĩa chỉ lâm thời trong ngữ cảnh được nói đến
KhácDựa vào quan hệ tương đương ( giống nhau ) về :
- Hình thức
- Cách thức
- Phẩm chất
- Cảm giác
Dựa vào quan hệ tương cận ( thân thiện nhau ) về :
- Bộ phận – toàn thể
- Vật tiềm ẩn – vật bị tiềm ẩn
- Dấu hiệu sự vật – sự vật
- Cụ thể – trừu tượng
2. Phân biệt ẩn dụ/hoán dụ tu từ và tượng trưng ước lệ
– Như tất cả chúng ta đã biết, ẩn dụ / hoán dụ tu từ và tượng trưng ước lệ vốn có mối quan hệ rất gần nhau. Chính vì vậy có không ít người nhầm lẫn khi nhận diện. Ví dụ khi ta nói trong ca dao con cò là tượng trưng cho người nông dân nhưng cũng hoàn toàn có thể nói con cò là ẩn dụ về người nông dân. Hoặc trong hai câu thơ :– Hoa cười ngọc thốt đoan trang– Thềm hoa một bước, lệ hoa mấy hàngThì hoa là hình ảnh ẩn dụ cho vẻ đẹp của người phụ nữ nhưng cũng hoàn toàn có thể nói hoa là hình ảnh tượng trưng ước lệ lấy vẻ đẹp của vạn vật thiên nhiên để tả vẻ đẹp của con người. Ở hai trường hợp trên, tất cả chúng ta thấy những cách nói đều gật đầu được nhưng ẩn / hoán dụ và tượng trưng ước lệ không phải là một. Từ đó cần nắm vững khái niệm và cách hình thành tượng trưng ước lệ để phân biệt với ẩn dụ / hoán dụ tu từ :Tượng trưng là phương pháp chuyển nghĩa dựa trên ẩn dụ / hoán dụ tu từ đã được định hình, đã trở thành quen thuộc, mang tính ước lệ ( công thức ) thông dụng đến mức hễ nói đến sự vật này người ta liền liên tưởng nhanh sang sự vật khác mà nó muốn hàm chỉ không cần viện đến văn cảnh .Tượng trưng chính là phương pháp biểu lộ đối tượng người dùng miêu tả bằng ước lệ. Người ta ngầm quy ước với nhau là cái đó bộc lộ cho sự vật đó. Sự nhận thức ở đây mang đặc thù xã hội pháp luật. Ví dụ trong văn thơ trung đại, những ẩn dụ : tùng, trúc, cúc, mai đã thành những tượng trưng chỉ người quân tử hoặc phẩm chất trung kiên của con người. Hình ảnh hoán dụ : cây đa, bến nước, sân đình trong ca dao cũng đã thành tượng trưng để chỉ làng quê Nước Ta. Như vậy, hoàn toàn có thể nói tượng trưng là hệ quả của ẩn dụ / hoán dụ tu từ nhưng ẩn dụ / hoán dụ có chuyển hóa thành tượng trưng hay không thì phải cần đến những tín hiệu :
- Có sự cô đúc cao của khái quát thẩm mỹ và nghệ thuật
- Dụng ý của tác giả muốn nêu rõ ý nghĩa tượng trưng của hình tượng mình miêu tả vượt ra ngoài văn cảnh .
Mối quan hệ giữa cái được nói ra và cái muốn nói ra ở những tượng trưng gốc ẩn dụ xác lập trên sự giống nhau ( do liên tưởng của trí óc ). Ví dụ : Bồ liễu ( người phụ nữ yếu ớt ), hoa ( vẻ đẹp người phụ nữ ), hội rồng mây ( gặp vận hội như mong muốn ) … Các tượng trưng gốc hoán dụ dựa trên cơ sở gần nhau, có tính vật chất. Ví dụ : cung kiếm ( việc chiến trận ), trái tim ( tình cảm ), bàn tay ( lao động ), khối óc ( trí tuệ ) … Ngoài ra, một số ít tên riêng được dùng theo nghĩa chuyển lâu ngày cũng thành tượng trưng. Ví dụ như : Tiêu Tương ( nơi tiễn biệt ), cung Hằng ( mặt trăng ), ngựa Hồ chim Việt ( nỗi nhớ nhà nhớ nước ) …Từ đó, tất cả chúng ta nhận thấy ẩn dụ / hoán dụ tu từ khác với tượng trưng ước lệ ở chỗ :
- Ẩn dụ / hoán dụ là mẫu sản phẩm phát minh sáng tạo của cá thể mang tính chủ quan, mang dấu ấn cá thể. Ví dụ cùng nói về tình yêu đôi lứa ; ca dao là thuyền – bến, Xuân Diệu là biển xanh – bờ cát trắng, Xuân Quỳnh là thuyền – biển …
- Tượng trưng ước lệ là mẫu sản phẩm của hội đồng, mang tính quy ước xã hội ( được mọi người đồng ý ) và có khi còn mang truyền thống dân tộc bản địa. Ví dụ như cây đa, cổng làng, mái đình … là hình ảnh của làng quê Nước Ta ; bánh mỳ và muối là biểu trưng cho tình hữu nghị bè bạn mang đậm truyền thống của dân tộc bản địa Nga ; Samurai là niềm tin võ sĩ đạo của Nhật Bản …
-
Một số tượng trưng ước lệ phổ quát rộng đã mang tính quốc tế như bồ câu trắng (hòa bình); đầu lâu, xương chéo (sự chết chóc)…
- Đa số những ẩn dụ / hoán dụ chỉ có giá trị lâm thời không thông dụng thì những tượng trưng ước lệ có giá trị tương đối không thay đổi hơn. Tuy nhiên cũng không phải là không bao giờ thay đổi mà hoàn toàn có thể đổi khác theo thời hạn, thực trạng xã hội. Ví dụ xưa dùng “ cung kiếm ” ( chỉ trận mạc, cuộc chiến tranh ) nay dùng bom đạn xưa nói “ nhà ngói cây mít ” ( chỉ sự giàu sang ) nay dùng nhà lầu xe hơi …
3. Phân biệt ẩn dụ từ vựng và hóan dụ từ vựng
Ngôn ngữ có quy luật tiết kiệm ngân sách và chi phí vô cùng kỳ diệu : dùng cái hữu hạn để biểu lộ cái vô hạn. Quy luật này biểu lộ ở toàn bộ những mặt ngữ âm, từ vựng và ngữ pháp. Trong đó, từ vựng biểu lộ rõ nhất, nhiều nhất quy luật tiết kiệm ngân sách và chi phí này. Việc tiết kiệm ngân sách và chi phí ở từ vựng bộc lộ ở chỗ dùng từ nhiều nghĩa và hiện tượng kỳ lạ tăng trưởng nghĩa của từ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng. Quy luật tiết kiệm chi phí này bảo vệ sự hòa giải giữa sự tăng trưởng của xã hội, của nhận thức con người với sự tăng trưởng của từ vựng .Ẩn dụ và hoán dụ là hai phương pháp chuyển nghĩa phổ quát trong toàn bộ những ngôn từ. Trong tiếng Việt, chúng có vai trò to lớn trong cấu trúc từ, tạo nghĩa mới. Ẩn dụ và hoán dụ có chỗ gần nhau, thường song song với nhau vì cả hai đều dựa trên quan hệ liên tưởng về sự tương đương hay tương cận nào đó giữa những sự vật, đối tượng người tiêu dùng ; do vậy người ta thường lẫn lộn giữa hai phương pháp này. Thực ra, về mặt cơ chế tạo nghĩa, ẩn dụ và hoán dụ được cấu trúc không giống nhau .– Ẩn dụ từ vựng : Được coi là sự định danh thứ hai, tức là phân phối cho sự vật một tên gọi mới bằng những từ ngữ có sẵn, quen thuộc. Ví dụ : đầu làng, chân bàn, tay ghế, cổ chai, má phanh, mũi tàu, miệng giếng … ( gọi tên những sự vật làng, bàn, ghế, chai, phanh, tàu, giếng bằng cách so sánh ngầm chúng với những bộ phận của con người ). Căn cứ vào đặc thù của sự giống nhau mà hoàn toàn có thể chia những kiểu ẩn dụ từ vựng như sau :+ Giống nhau về hình thức ( loại thông dụng nhất ). Ví dụ : Mũi – mũi dao, mũi kéo, mũi kim, mũi thuyền …+ Giống nhau về sắc tố ( nhờ sự tăng trưởng kiểu ẩn dụ từ vựng này mà mạng lưới hệ thống từ sắc tố tiếng Việt rất đa dạng chủng loại ). Ví dụ : màu rêu, màu cỏ úa, màu trứng sáo ..+ Giống về tính năng. Ví dụ : Đèn vốn là từ chỉ loại đèn đĩa thắp bằng dầu lạc rất lâu rồi, nay toàn bộ những sự vật có công dụng thắp sáng đều gọi là đèn như đèn Hoa Kỳ, đèn điện, đèn pin …+ Giống nhau về một thuộc tính, đặc thù nào đó. Ví dụ : Tính từ “ khô ” nghĩa là ít hoặc không có nước, nhưng lại hoàn toàn có thể phối hợp : tình cảm khô, lời nói khô, da khô …+ Giống nhau về đặc thù, vẻ bên ngoài nào đó. Ví dụ : Đẹp như Kiều, xấu như Thị Nở, lừa như Sở Khanh, buôn người là Tú Bà …+ Những ẩn dụ từ đơn cử đến trừu tượng : Ví dụ : Từ “ nắm ” vốn bộc lộ một động tác cầm chặt của bàn tay, nhưng người ta hoàn toàn có thể nói : nắm kiến thức và kỹ năng, nắm tình hình …– Hoán dụ từ vựng : Là sự quy đổi tên gọi từ sự vật, hiện tượng kỳ lạ này sang sự vật, hiện tượng kỳ lạ khác dựa trên mối quan hệ thân mật hoặc gắn bó trong trong thực tiễn. Nó có đặc thù hiện thực và khách quan. Cơ chế tâm lí của hoán dụ dựa trên quy luật liên tưởng tương cận ( chứ không phải tương đương như ẩn dụ ). Căn cứ đặc thù của những quan hệ hoàn toàn có thể chia những loại hoán dụ sau :+ Quan hệ giữa toàn thể và bộ phận. Kiểu này hoàn toàn có thể chia làm hai loại :
- Lấy bộ phận thay toàn thể. Ví dụ : Hai tay lái, ba miệng ăn, một chân sút …
- Lấy toàn thể thay bộ phận. Ví dụ : cả quốc tế ưng ý, cả nước ôm Huế vào lòng
+ Lấy khoảng trống, khu vực sửa chữa thay thế người sống ở đó. Ví dụ : người TP. Hà Nội, người TP HCM, dân Tây Nguyên …+ Lấy cái tiềm ẩn thay thế sửa chữa cái được tiềm ẩn. Ví dụ : cho hai chai ( bia ), hai ly ( cafe ) ..+ Lấy phục trang nói thay người. Ví dụ : Áo xanh tình nguyện, áo bluse …+ Lấy bộ phận người thay cho bộ phận quần áo. Ví dụ : vai áo, cổ áo, tay áo, sống lưng quần …+ Lấy khu vực, nơi sản xuất, tên thương hiệu, tên người thay cho loại sản phẩm. Ví dụ : đọc Nam Cao, uống Halida, hút ba số …+ Lấy khu vực thay cho sự kiện. Ví dụ : trận Điện Biên Phủ, Hội nghị Paris …+ Lấy tín hiệu của người, vật thay cho đối tượng người tiêu dùng. Ví dụ : má đào, bóng hồng, ngòi bút, giọng ca …Mối quan hệ giữa những sự vật, khách thể rất phong phú do đó nhiều khi cùng một từ nhưng lúc chuyển nghĩa theo ẩn dụ lúc theo lối hoán dụ. Ví dụ : tuổi xuân ( ẩn dụ : chỉ sự non tơ, tươi tắn ), ba mươi xuân ( hoán dụ : lấy màu thay năm )
– Như vậy từ sự phân tích trên ta có sự so sánh:
Ẩn dụ từ vựngHoán dụ từ vựngGiống
- Cùng là hai phương pháp chuyển nghĩa phổ quát, cùng có vai trò quan trọng trong việc tạo nghĩa mới và cấu trúc từ tiếng Việt
- Hình thành đều dựa trên quan hệ liên tưởng. Chúng vừa là tác dụng của cách tiếp cận thực tiễn của dân tộc bản địa vừa là tác dụng của những quy luật tạo nghĩa mới cho từ
Khác
- Cơ chế liên tưởng dựa trên mối quan hệ tương đương ( giống nhau )
- Mang tính nhận thức chủ quan, nhiều khi có vẻ như giật mình
- Cơ chế liên tưởng dựa vào quan hệ tương cận ( gần nhau, gắn bó nhau )
- Dựa trên mối liên hệ khách quan và hiện thực giữa những đối tượng người dùng, những khách thể trong thực tiễn
4, Phân biệt ẩn dụ/hoán dụ tu từ và ẩn dụ/ hoán dụ từ vựng
Ẩn dụ / hoán dụ tu từẨn dụ / hoán dụ từ vựngGiống
- Giống nhau về tên gọi
- Giống nhau về cơ chế tạo nghĩa. Ẩn dụ tu từ hay ẩn dụ từ vựng đều dựa trên mối quan hệ tương đương. Hoán dụ tu từ hay hoán dụ từ vựng đều trên mối quan hệ liên tưởng tương cận
- Đều có vai trò to lớn. Ẩn dụ / hoán dụ tu từ ( trong ngôn từ nghệ thuật và thẩm mỹ ), ẩn dụ / hoán dụ từ vựng ( trong cấu trúc từ, tạo nghĩa mới của từ vựng )
Khác
- Được điều tra và nghiên cứu trong tu từ học
- Nghĩa chỉ có đặc thù trong thời điểm tạm thời nhờ vào vào ngữ cảnh
- Có giá trị về mặt thẩm mĩ
-
Được nghiên cứu trong từ vựng học
- Tạo nên những nghĩa mới của từ không cần đến ngữ cảnh
- Đã mòn về hiệu suất cao thẩm mĩ
Cùng với sự tăng trưởng của xã hội, cấu trúc ý nghĩa của từ không nhất thành, không bao giờ thay đổi mà luôn hoạt động tăng trưởng. Cùng với sự tăng trưởng của nhận thức con người và quy luật đào thải tự nhiên của mạng lưới hệ thống ngôn từ, mỗi tất cả chúng ta phải tự vũ trang cho mình về mặt ngôn từ để nó trở thành phương tiện đi lại hữu hiệu trong tiếp xúc nói chung và trong sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ nói riêng .
Source: https://www.doom.vodka
Category: Tin tức
Leave a Reply
You must be logged in to post a comment.